Czym jest alergiczny nieżyt nosa?^(1-4)

Nieżyt nosa to zapalenie błon śluzowych w jamach nosa.

Z alergicznym nieżytem nosa mamy do czynienia, kiedy nieżyt nosa wywołany jest przez alergen – substancję wywołującą reakcję alergiczną. Reakcja alergiczna jest zależna od immunoglobuliny E (IgE), grupy przeciwciał, które są wyzwalane w zetknięciu z alergenem. Faza ta znana jest jako faza uczulenia. Kiedy dochodzi do ponownego kontaktu organizmu z tym samym alergenem, IgE  produkowane są w większej liczbie i występują objawy (faza reakcji alergicznej).⁽¹⁾

We Francji najczęstszą przyczyną są pyłki traw (42%). Powodują one alergie sezonowe, które pojawiają się corocznie w tym samym okresie (przeważnie od kwietnia do lipca) i które są najlepiej znane jako „katar sienny”.^(1,2)
Inne najczęstsze alergeny to roztocza występujące w kurzu domowym (41%), sierść zwierząt i pióra (22%), pyłki drzew (22%), roślin zielnych (17%) i grzybów (11%).⁽¹⁾
Alergiczny nieżyt nosa stanowi 50% przypadków przewlekłego nieżytu nosa u dorosłych. Inne przyczyny mogą obejmować infekcje (wirusowe), zaburzenia wrodzone, stany zapalne, stosowanie leków. W niektórych przypadkach nieżyt nosa może być związany ze stresem, dietą, starzeniem się, warunkami pracy i ryzykiem zakażenia.^(3,4)

Alergiczny nieżyt nosa może obniżyć komfort życia: prowadząc do problemów ze snem, wpływając na nastrój i koncentrację i wyraźnie negatywnie wpływając na życie społeczno-zawodowe i osobiste cierpiących na to schorzenie osób.
U dzieci może on prowadzić do problemów ze snem i zagrażać postępom w nauce.⁽¹⁾

Jakie są objawy?⁽¹⁾

Alergiczny nieżyt nosa charakteryzuje się głównie zapaleniem błony śluzowej nosa wraz z wyciekiem z nosa (katarem).
Błona śluzowa nosa jest wyściełana komórkami rzęskowymi naturalnie pokrytymi cienką warstwą śluzu. To właśnie ruchy tych rzęsek powodują przemieszczanie się śluzu z jamy nosowej w kierunku nosogardzieli. Ich mechaniczne działanie polega na zbieraniu i eliminacji zanieczyszczeń  umożliwiając ochronę górnych dróg oddechowych.

W czasie zapalenia błony śluzowej nosa mamy do czynienia z nadprodukcją śluzu. Utrudnia to normalne funkcjonowanie aparatu śluzowo-rzęskowego, który nie może spełniać swojej roli ochronnej w pełnym zakresie.

Obecne mogą być również inne objawy: niedrożność nosa, napady kichania, swędzenie w nosie i swędzenie oczu.

Jak diagnozuje się to schorzenie?^(1,5)

Lekarz może zdiagnozować alergiczny nieżyt nosa zadając pacjentowi kilka pytań. Ważna jest ocena natężenia objawów, ich wpływu na komfort życia, określenie wszelkich współistniejących chorób, czy środowisko jest alergiczne lub nie oraz czy przypadki alergii nie występują w rodzinie.

Identyfikacja alergenu jest ważnym etapem leczenia. Niekiedy identyfikacja jest prosta, ale w niektórych przypadkach mogą być potrzebne dodatkowe testy.

• Alergiczne testy skórne: Są to podstawowe testy i stanowią pierwszy etap diagnozy. Polegają one na  przezskórnym wprowadzeniu oczyszczonego ekstraktu alergenu. Reakcję można uznać za pozytywną, gdy swędzenie i zaczerwienienie pojawia się natychmiast w przeciągu minut po wprowadzeniu alergenu.
• Dawka konkretnych przeciwciał: przeciwciała te, zwane IgE, mierzy się za pomocą badania krwi.
• Inne, bardziej szczegółowe badania (testy na wiele alergenów, test prowokacji donosowej …).

Jakie są przyczyny?^(1,3)

Jeśli alergeny stanowią główną przyczynę alergicznego nieżytu nosa, inne czynniki ryzyka również prowadzą do podatności na rozwój choroby: wywiad rodzinny, narażenie na alergeny w środowisku zewnętrznym, zanieczyszczenia, palenie tytoniu. Z drugiej strony narażenie na niektóre czynniki zakaźne we wczesnym dzieciństwie może zapobiec uczuleniu na niektóre alergeny, a wczesny i ciągły kontakt z niektórymi alergenami zwierzęcymi (zwłaszcza kocimi i psimi) przeciwdziała powstaniu uczulenia na te i inne zwierzęta.

Alergiczny nieżyt nosa około ośmiokrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na astmę. Ponadto może być związany z innymi chorobami alergicznymi lub infekcyjnymi dróg oddechowych, takimi jak: zapalenia zatok, zapalenia spojówek, zapalenia ucha zewnętrznego.  W rozpoznaniu alergicznego nieżytu nosa pomaga lekarzowi występowanie objawów oddechowych (trudności w oddychaniu, podrażnienie gardła, kaszel) lub objawów ocznych.

Kto cierpi na to schorzenie?^(1,6,7)

Alergiczny nieżyt nosa jest częstym schorzeniem występującym u 5 do 50% ogólnej populacji w zależności od wieku, kraju, a nawet regionu w tym samym kraju.

Badania europejskie wykazały, że średni wskaźnik występowania tego schorzenia w 2004 roku wśród całej populacji wynosił 22,7% (od 17% do 28,5%), a we Francji 24,5%.

Ten odsetek ciągle wzrasta, ulegając podwojeniu co 10 lat.

Alergiczny nieżyt nosa dotyka nastolatków i przede wszystkim młodych osób dorosłych.

Jakie są dostępne metody leczenia?^(1,8)

Dolegliwości związane z alergicznym nieżytem nosa można zmniejszyć ograniczając do minimum kontakt z alergenem. Istnieją również różne metody leczenia, które mogą złagodzić objawy, a tym samym  powodowany przez nie dyskomfort:

• Leki przeciwhistaminowe: wysuszają śluz zmniejszając jego wydzielanie i łagodząc katar. Mogą być stosowane doustnie lub miejscowo. Doustne leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji mają wiele skutków ubocznych (w tym senność), ale leki przeciwhistaminowe nowszej generacji są lepiej tolerowane. Miejscowe donosowe i dooczne leki antyhistaminowe mogą powodować podrażnienia nosa i oczu oraz wpływają na zmysł smaku. Niektórych leków przeciwhistaminowych nie należy stosować w przypadku gruczolaka prostaty (powszechne u starszych mężczyzn).
• Glikokortykoidy: mają silne lokalne działanie przeciwzapalne i łagodzą większość objawów ze strony nosa, jak również oczu, jeśli takie występują. Z tego powodu glikokortykoidy znacznie poprawiają komfort życia osób cierpiących na alergiczny nieżyt nosa; są one podawane donosowo. Są dobrze tolerowane, ale mają pewne przejściowe działania niepożądane: kichanie, uczucie mrowienia w błonie śluzowej nosa, ból gardła, suchość i pieczenie błony śluzowej nosa, krwawienia z nosa.
• Środki powodujące zwężenie naczyń: zmniejszają przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa, co powoduje odblokowanie zatkanego nosa. Leczenie miejscowe powinno być ograniczone do 1 tygodnia. Środki te mogą prowadzić do polekowego nieżytu nosa oraz pieczenia związanego z wysuszeniem nosa. Inne objawy, które mogą wystąpić, obejmują: tachykardię, drażliwość, trudności ze snem, migreny lub nadciśnienie. Środki zwężające naczynia krwionośne są przeciwwskazane u dzieci.

Tej metody leczenia należy unikać u kobiet w ciąży, ponieważ środki te mogą przenikać przez łożysko i powodować wady rozwojowe płodu. Lekarze powinni więc dostosować metody leczenia kobiet w okresie ciąży.

Także sportowcy nie powinni przyjmować żadnych leków wymienionych na liście zakazanych substancji dopingujących.

• Niekiedy rekomendowane jest leczenie „odczulające”. Polega ono na regularnym wprowadzaniu alergenu przez wielokrotne podawanie stopniowo zwiększanej dawki. Alergen jest podawany pod język (w postaci kropli lub tabletek) lub przez wstrzyknięcie podskórne (w skórę). W tym przypadku powinien być podawany przez lekarza lub pielęgniarkę w przychodni. Odczulanie jest wskazane przede wszystkim w przypadkach alergii na pyłki i roztocza kurzu. Podskórne odczulanie wiąże się z licznymi przeciwwskazaniami (równoczesne leczenie beta-blokerami, warunki autoimmunologiczne, nadwrażliwość na aspirynę itp.).
• Obfite płukanie nosa: płukanie nosa dużą ilością roztworu takiego jak RESPIMER NetiFlow uwalnia od objawów alergicznego nieżytu nosa i poprawia komfort życia.⁽⁸⁾ (zob. sekcja 2 „Jakie są korzyści płynące z płukania nosa w leczeniu alergicznego nieżytu nosa?”)

Jak można zapobiegać temu schorzeniu?

Zapobieganie alergii zaczyna się od usunięcia odpowiedzialnego za nią alergenu zawsze gdy tylko jest to możliwe. Porady na ten temat udzielić może lekarz lub farmaceuta.
Niektóre środki przeciwhistaminowe dostępne są bez recepty i bywają zalecane przez farmaceutów. W razie wątpliwości można zasięgnąć ich opinii.

Ważne jest również, aby zawsze mieć przy sobie kartę z wyszczególnieniem alergenów, na które pacjent jest uczulony.

Ostry alergiczny nieżyt nosa nie ustępuje z czasem. Wręcz przeciwnie, należy go leczyć tak wcześnie, jak tylko to możliwe. W przeciwnym razie mogą rozwinąć się inne alergie, a zwłaszcza astma. Jeśli pacjent zauważa u siebie objawy alergicznego nieżytu nosa, powinien skonsultować się z lekarzem. W razie potrzeby lekarz skieruje go do specjalisty alergologa, który postawi dokładną diagnozę i będzie mógł przepisać skuteczne leczenie.